TÚ XƯƠNG

Trần Tế Xương (còn gọi là Tú Xương, tên khai sinh Trần Duy Uyên[1]; 1870–1907)

là một nhà thơ nổi tiếng vì tính trào phúng và trữ tình của mình và được Tam Nguyên Yên Đổ Nguyễn Khuyến, một nhà thơ cùng thời xếp vào loại thi hào bất tử:

Kìa ai chín suối Xương không nát
Có nhẽ nghìn thu tiếng vẫn còn.

Ông sinh ngày 10 tháng 8 năm 1870 tại làng Vị Xuyên, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định. Sinh ra trong một gia đình nghèo, nên đường khoa cử của ông cũng khá long đong. Tuy đã bắt đầu tham dự thi từ lúc ông mới mười lăm tuổi, mãi đến năm Giáp Ngọ 1894, năm ông hai mươi tư tuổi, Trần Tế Xương mới đỗ Tú tài và được ghép cái tên "Tú Xương". Ông mất ngày 20 tháng 1 năm 1907, lúc mới 37 tuổi tại làng Địa Tứ, huyện Mỹ Lộc.

Hoàn cảnh lịch sử

Thời kỳ ông sống là thời kỳ thực dân Pháp bắt đầu đặt nền móng thống trị ở miền Bắc Việt Nam.

Tác phẩm

Với giọng văn châm biếm sâu cay, thơ văn của ông đã đả kích bọn thực dân phong kiến, bọn quan lại làm tay sai cho giặc, bọn bán rẻ lương tâm chạy theo tiền bạc, bọn rởm đời lố lăng trong buổi giao thời.

Thương vợ

Quanh năm buôn bán ở mom sông.
Nuôi đủ năm con với một chồng.
Lặn lội thân cò khi quãng vắng
Eo sèo mặt nước buổi đò đông.
Một duyên hai nợ, âu đành phận
Năm nắng mười mưa, dám quản công.
Cha mẹ thói đời ăn ở bạc![17]
Có chồng hờ hững cũng như không!

Trần Duy Uyên thi hương bị hỏng nhiều lần nên đổi thành Trần Tế Xương, rồi Trần Cao Xương, rồi lại Trần Tế Xương. Nhưng sau 8 kỳ thi ông chỉ đậu tú tài nên mọi người gọi là Tú Xương (Theo Họ và tên người Việt Nam- PGS.TS Lê Trung Hoa- NXB Khoa học xã hội-2005).