SƯ VẠN HẠNH

Thiền sư Vạn Hạnh (?-1025).Thiền sư đời Tiền Lê, họ Nguyễn, không rõ tên thật, quê ở làng Cổ Pháp, phủ Từ Sơn, nay là Đình Bảng, tỉnh Bắc Ninh. Ông tinh thông Tam giáo, sùng đạo Phật, được nhân dân tôn gọi theo pháp danh là Sư Vạn Hạnh.

Năm 21 tuổi, ông vào tu ở chùa Lục Tổ, Bắc Ninh. Vua Lê Đại Hành quí trọng xem ông như cố vấn tối cao, thường lắng nghe ý kiến đóng góp của ông trong việc chống ngoại xâm. Là người nhận thấy sự suy vong của nhà Tiền Lê qua tay Lê Ngọa Triều nên ông đã ủng hộ Lý Công Uẩn giúp nhà Tiền Lê dựng nên nhà Lý. Do vậy, khi Lý Công Uẩn lên ngôi, ông càng được trọng đãi, phong làm Quốc sư. Ông đóng góp cho triều đình nhà Lý và Phật giáo giai đoạn ấy những ý kiến tâm huyết để phát triển đất nước. Chính ông đã nối truyền tâm ấn, trở thành thế hệ thứ mười hai dòng thiền Nam Phương. Ông mất năm Thuận Thiên thứ 16 (1025), tại thế khoảng 80 năm, vua Lý Thái Tổ thân đến viếng, sai lập đàn siêu độ. Tương truyền ông là tác giả nhiều bài sấm ký thời ấy, và có bài kệ lưu lại, qua bản dịch của Ngô Tất Tố như sau: "Thân như bóng chớp có rồi không. Cây cối xuân tươi, thu não nùng. Mặc cuộc thịnh suy đừng sợ hãi, Kìa kìa ngọn cỏ giọt sương đông".

Hoàng đế Lê Đại Hành (980-1005) rất mực kính mộ Thiền sư, vua nhiều lần thỉnh ngài vào triều để bàn bạc quốc sự, tham vấn kế sách đối phó với giặc Tống ở phương Bắc cũng như giặc Chiêm Thành ở phía Nam. Thiền sư Vạn Hạnh chính là người đã dày công giáo dưỡng Lý Thái Tổ (1010-1028) ở trong chùa từ nhỏ, lúc vua còn là chú tiểu Lý Công Uẩn, theo nghĩa phụ Lý Khánh Văn đến chùa Tiêu Sơn học đạo. Khi thấy Lê Long Đĩnh (1005-1009) bạo ngược, trăm họ sống trong cảnh lầm than, bấy giờ Lý Công Uẩn đang giữ chức Điện tiền chỉ huy sứ nhà Lê, Thiền sư đã vận động quần thần trong triều suy tôn Lý Công Uẩn lên ngôi vua, sáng lập ra nhà Lý. Và về sau, cũng chính Thiền sư đã tham mưu cho Lý Thái Tổ trong việc dời đô, từ kinh đô Hoa Lư về Thăng Long, để tính kế phồn thịnh muôn đời cho con cháu.

Ngày rằm tháng Năm năm Thuận Thiên thứ 16 (1025), khi công hạnh đã viên mãn, Thiền sư gọi đồ chúng lại dặn dò, đọc bài kệ rồi thị tịch. Vua Lý Thái Tổ và tất cả triều thần nhà Lý đến làm lễ Trà tỳ, thỉnh Xá lợi của ngài về thờ tại chùa Tiêu Sơn (Bắc Ninh).

Cảm mộ đức hạnh của Thiền sư, về sau, vua Lý Nhân Tông (1072-1127) có bài kệ truy tán rằng:

“Vạn Hạnh thông ba cõi

Thật hợp lời sấm xưa

Quê hương tên Cổ Pháp

Chống gậy trấn kinh vua”

(Vạn Hạnh dung tam tế

Chân phù cổ sấm cơ

Hương quan danh Cổ Pháp

Trụ tích trấn vương kỳ).