PHÓ CƠ ĐIỀU

Nguyễn Hiền Điều (?- 1834) là một viên quan nhà Nguyễn được nhân dân vùng Tà Niên thuộc Châu Thành (Kiên Giang) tôn lên là một vị Thần.

Nguyễn Hiền Điều còn gọi Nguyễn Văn Điều, sinh ở Long Hồ, tỉnh Vĩnh Long. Năm 1834 giữ chức Thự Quản Cơ (tức là quyền Quản cơ) tỉnh Vĩnh Long, nên còn được gọi là Phó Cơ Điều.

Năm 1834 giữa Đại Nam và Xiêm xảy ra xung đột quân sự. Quân đội Việt sau khi đẩy lùi quân Xiêm xâm nhập Tiền Giang đã truy kích đến tận Nam Vang, thủ phủ xứ Chân Lạp. Việc này đã khiến một bộ phận tộc người Khmer ở Kiên Giang bị khích động và đã xảy ra xung đột với người Việt. Triều đình nhà Nguyễn đã đặc phái Nguyễn Hiền Điều về vùng Tà Niên, Rạch Giá nhằm ổn định tình hình.

Một đêm, ông cùng một số người tùy tùng đi thám sát tại rạch So Đũa và bị những người nổi loạn phát hiện và vây bắt. Trong khi viện binh chưa tới kịp, ông và quân lính phải chiến đấu rất quyết liệt. Đến chiều ngày hôm sau, lâm vào cảnh sức yếu thế cô, ông bị trọng thương, bên ông chỉ còn lại một cận vệ. Quá mỏi mệt, ông vừa trèo xuống giếng uống nước thì đối phương cũng vừa truy đuổi kịp. Người vệ sĩ tên Phòng bị đâm chết, còn ông mới từ dưới giếng ngoi lên, bị một dao đâm vào bụng. Ông vội bứt lá môn bó tạm, tiếp tục chiến đấu. Đến khi không còn sức chống đỡ, để khỏi sa vào tay đối phương, ông đâm vào cổ tự sát bên gốc cây trâm, cạnh bờ giếng, lúc ấy khoàng giờ chiều ngày 14 tháng giêng năm Giáp Ngọ (1834). Nhóm nổi dậy liền cắt đầu ông về treo tại ngã ba So Đũa, bên bờ rạch Tà Niên.

Cũng dựa vào tài liệu này, thì một người dân làng thứ tám tên Giang ban đêm đã bí mật đến lấy cắp đầu ông Điều, lội theo kênh Tượng, qua ngã ba Xẻo Nhỏ, lén chôn kế đình Tà Niên (tức đình Vĩnh Hòa Hiệp).

Sáu năm sau, các hương chức cùng dân làng Tà Niên đưa sọ đầu Nguyễn Hiền Điều vào một hòm gỗ quí thờ tại đình vừa nêu.